Ψάχνω σε βιβλιοπωλεία και δημοτικές βιβλιοθήκες μεταφράσεις των έργων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και μού κάνει φοβερή εντύπωση ότι, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν υπάρχει τίποτα. Κι αναρωτιέμαι, είναι δυνατόν να έχω φάει τον κόσμο και να μην υπάρχει στις δημοτικές βιβλιοθήκες της περιοχής μου, μια καλή μετάφραση των βασικών έργων του Αριστοτέλη, ή των Διονυσιακών του Νόννου για παράδειγμα; Ουσιαστικά, οι μόνες επιλογές που έχει κανείς είναι είτε να τα διαβάσει σε κάποια ξενόγλωσση μετάφραση, αν μιλάει πολύ καλά μια ξένη γλώσσα (όπως έκανα πρόσφατα με τα σημαντικότερα έργα του Αριστοτέλη σε αγγλική μετάφραση μόλις με είκοσι ευρώ), ή να δαπανήσει ένα διόλου ασήμαντο ποσό για τη σειρά των εκδόσεων ΚΑΚΤΟΣ, «ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ». Πάλι καλά, λέω, που υπάρχει κι αυτή. Από τις βιβλιοθήκες όμως τα έργα της αρχαιοελληνικής γραμματείας λάμπουν δια της απουσίας τους. Όπως επισημαίνει ο Οδυσσέας Χατζόπουλος στην εισαγωγή της σειράς «ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ»:
«Κάθε τόσο στην Ελλάδα ανακαλύπτουμε, τις περισσότερες φορές με μεγάλη καθυστέρηση, έναν ξένο συγγραφέα, πότε Γάλλο, πότε Ιταλό, πότε Ισπανό, πότε Λατινοαμερικάνο. Τότε μεταφράζουμε μανιωδώς τα έργα τους κι εμείς οι αναγνώστες τα αγοράζουμε εξίσου μανιωδώς. Και οι ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΛΑΣΣΙΚΟΙ συγγραφείς παραμένουν πάντοτε άγνωστοι. Τόσο κοντινοί μας, τόσο οικείοι αλλά ταυτόχρονα και τόσο μακρινοί, πιο μακρινοί κι από τον τελευταίο Λατινοαμερικάνο συγγραφέα που ανακαλύψαμε. Ολόκληρη η αρχαιοελληνική λογοτεχνία είναι για μας τους Έλληνες άγνωστη γη. Πώς το καταφέραμε αυτό; Πώς δημιουργήθηκε αυτή η αποξένωση και το δέος; Φταίει η σχολαστική, μουχλιασμένη, αποξηραμένη από κάθε χυμό και αποστειρωμένη διδασκαλία τους στα γυμνάσια και στα πανεπιστήμια; Φταίει όλο αυτό το άγονο πνεύμα της προσπάθειας να γραπωθούμε από τους αρχαίους "ημών" προγόνους για να αποδείξουμε ότι αξίζουμε και εμείς κάτι; Φταίνει οι ελάχιστες μεταφράσεις πολλές από τις οποίες, πιο δυσνόητες κι από το ίδιο το πρωτότυπο, μεγάλωσαν το δέος και την απόστασή μας από αυτούς; Όλα φταίνε και ίσως και άλλα.
Το γεγονός είναι πως τα έργα της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας δεν τα είδαμε ποτέ ως αναγνώσματα. Οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς είναι καταχωρημένοι στο μυαλό μας περίπου σαν ονόματα δρόμων. Κι όμως αντιπροσωπεύουν έναν ολόκληρο κόσμο που σφύζει από ζωή, πνεύμα, χιούμορ, κάπως αλλιώτικο, κάπως παράξενο, γοητευτικό, συγκινητικά ανθρώπινο και επίκαιρο. Είναι σαν να γύρισε ένας διακόπτης, σαν να χάθηκε μια αίσθηση του κόσμου που υπήρχε, αλλιώτικη από τη δική μας.
Γιατί να μη γίνουν κάποτε και για μας οι Έλληνες Κλασσικοί ανάγνωσμα; Γιατί να μην γνωρίσουμε αυτόν τον μεγάλο κόσμο; Να τους αγαπήσουμε και να τους πλησιάσουμε. Να τους ανακαλύψουμε κι αυτούς όπως και τους ξένους (γιατί έχουν γίνει πιο ξένοι και από τους ξένους για μας),χωρίς να ζητάμε από αυτούς τίποτα περισσότερο από μια πνευματική απόλαυση. Ούτε προγονολατρείες, ούτε συντακτικές αναλύσεις.
Εκείνο που χρειάζεται είναι σύγχρονες μεταφράσεις (τόσο στη γλώσσα όσο και στο πνεύμα), που να μη βαραίνουν και να μην τρομάζουν τους αναγνώστες, μεταφράσεις σαν κι αυτές που διαβάζουν εκατομμύρια άνθρωποι σ' όλον τον κόσμο εκτός από την Ελλάδα.
Σήμερα που οι κάθε είδους θεωρητικοί δογματισμοί καταρρέουν και ξαναρχίζουν έντονοι προβληματισμοί για την πορεία της Ευρώπης και του κόσμου, η ανοιχτή και ανήσυχη ελληνική σκέψη περνά πάλι σε πρώτο πλάνο, όχι για να δώσει έτοιμες λύσεις, αλλά για να μας κάνει να στοχαστούμε με φρέσκο, σύγχρονο μυαλό πάνω στα μεγάλα ζητήματα που αφορούν τον άνθρωπο και τη σχέση του με τον κόσμο."
Οδυσσέας Χατζόπουλος, Ιούνιος '91.
